Afgelopen zaterdag, 9 november, stond de uitwedstrijd tegen Apeldoorn op het programma. Een uitwedstrijd in Apeldoorn, het roept allerlei jeugdherinneringen op. Niet alleen heb ik zelf een tijdje in Apeldoorn en voor Apeldoornse jeugdteams gespeeld, maar het doet me ook denken aan al die jaren in de OSBO promotieklasse. Met allemaal Arnhemse teams, Nijmegen, Wijchen en Bennekom als vaste tegenstanders, was Apeldoorn toen ook al de uitwedstrijd die het dichtst bij huis was.
De tijden veranderen. De OSBO competitie is de SOS competitie geworden, een aantal teamgenoten van het dreamteam dat altijd tweede werd is al niet eens meer onder ons en Apeldoorn is al lang niet meer het lekkere hapje op weg naar een nieuwe tweede plaats, maar een zeer geduchte tegenstander waar vorig jaar nog flink van werd verloren.
Ik weet het, het is een beetje een weemoedige inleiding aan het worden. Het waren slechts mijn gedachten toen ik gisterochtend al om 10 uur de voordeur achter mij dicht trok. Zelfs de uitwedstrijd in Apeldoorn bleek niet meer zo dichtbij te zijn als vroeger, tenminste, niet als je met het OV uit Haarlem wilt komen. Met een “Ben je er bijna? Ah, daar ben je al” van Micha kwam ik precies zoals gepland 5 minuten voor 1 bij het Apeldoornse denksportcentrum aan. Gelukkig was de rest van het team er toen ook al, inclusief Ferdinand, die na nog een flinke muzikale oefensessie in de ochtend eerst naar het verkeerde denksportcentrum was gereden.
De ruime speelzaal was heerlijk gevuld met een stuk of 5 wedstrijden van Apeldoornse teams; van de Meesterklasse tot de 6e klasse van de KNSB. De speelvelden lagen er prachtig bij, met mooie grote houten borden die uitnodigden om eens een leuke schaakpartij te komen spelen. En de arbiter van dienst had er ook zin in, misschien zelfs een beetje te veel, door een nul te beloven voor iedere telefoon die af zou gaan. Gelukkig lukte het Menno om de overijverige arbiter voorafgaand aan de wedstrijd nog een beetje tot bedaren te brengen. (“Dat leidt tegenwoordig toch tot een tijdstraf?” “Ja, nee, nou, ja, kijk, we kijken naar de omstandigheden van het geval. Als het nou op de WC gebeurt, dan…”)
De wedstrijd. Apeldoorn had zich wat tactisch tegen ons opgesteld. De sterkste spelers zaten op 4 en 5, ondanks het lichte Apeldoornse ratingvoordeel.
Menno was op bord 6 als eerste klaar. In de opening liet hij aan de hele wereld zien hoe je met zwart het Engels aanpakt. We beginnen met een leuke strategische puzzel, zwart aan zet.
Zwart heeft een machtig paard op b3 gekregen en zijn pionnen houden de witte damevleugel in bedwang. Dat zwart beter staat, is duidelijk. Maar hoe kan je het vergroten?
Het beste idee is 19. … bxc4! 20. dxc4, Lf5; 21. e4, Le6. Het heeft ons twee dingen opgeleverd: een ijzersterk veld op d4 voor ons paard en Lg2 van wit is geen schim meer van het geweldige stuk dat het ooit had moeten worden. Pion d6 is misschien zwak, maar daar kan wit nooit komen, omdat zwart altijd nog Pd4 kan doen. Hoe je zo’n stelling wint is een tweede, maar dat doet niets af aan het feit dat zwart zijn stelling heeft verbeterd en die van wit slechter heeft gemaakt.
Menno speelde 19. …f5 en bereikte uiteindelijk de volgende stelling.
Ook na de eerdere onnauwkeurigheid had Menno een groot voordeel opgebouwd. In deze stelling lijkt zwart alles te hebben: sterk loperpaar, ruimtevoordeel, actieve stukken, een zwakke witte damevleugel en, gelet op het feit dat zwart altijd de witte koningsvleugel nog eens kapot kan maken, misschien ook wel de veiligere koning. De stelling lijkt zichzelf te spelen: Le6, Tb3, Tfb8 en dan kijken we wel eens verder.
Menno koos echter voor 26. …g5? Deze zet verzwakt echter de witte velden rond de koning te veel. Maar hoe maak je er gebruik van? 27. Pe7! en na 27. … Dd8, 28. Txd6! en c5 valt uiteindelijk ook, zodat je niet eens kan spreken van een echt kwaliteitsoffer. Plots was er niets over van het zwarte voordeel. Helaas voor ons, maar mooi gevonden door de tegenstander van Menno, en al snel daarna werd de vrede getekend. (0,5 – 0,5)
Hierna was Micha klaar aan bord 3. Het werd een pijnlijke middag voor hem. Zijn tegenstander speelde de opening goed. Toen Micha vervolgens de stelling opende op een moment dat zijn passieve stukken er nog niet klaar voor waren, was het al voorbij. Hij verloor een pion en verloor zonder enige kans. (0,5 – 1,5).
Ook Alwin kon het met wit niet bolwerken tegen hun, qua rating, sterkste tegenstander op bord 5. De partij was ronduit spectaculair, al had het al vroeg fout kunnen aflopen. Een tactisch puzzeltje:
Wat doe je met zwart? Doe je 9. … Le7, dan doe je hetzelfde als wat de tegenstander van Alwin deed. Beter is het om eerst even wat slagzetten te bekijken. 9. … Lxc3+; 10. bxc3, Pxd4 dwingt tot 11. Lxd4, want anders wint Dxc3 een toren. Goed, een variant waarin de tegenstander maar 1 zet heeft, vraagt om nadere inspectie. Als je dat doet, zal je al snel zien dat zwart 11. …e5! kan doen: uitschakelen verdediger, stuk kwijt.
Alwin wist een leuk voordeel op te bouwen in de opening, maar koos ervoor om te ontwikkelen en dat was niet de beste voortzetting. Zijn tegenstander koos echter ook niet altijd het beste en besloot in een voor hem al lastige stelling een stuk te offeren.
19. … Pxe5?? 20. fxe5, d4 was de bedoeling van zwart, maar nu heeft wit een sterke mogelijkheid met 21. Lxa6! De loper staat tactisch gedekt, want 21. … Lxa6, 22. Da8+ wint de loper terug. Wit houdt een stuk over en een geweldige koningsaanval. Dat zag Alwin niet en hij besloot om zijn dame te offeren met 21. exf6, Lxf3 22. Txf3 (22. fxe7, Dxe7; 23. Pexd4 is handiger), dxe3 en maakte vervolgens een fout met 23. Lxa6+. Het is een natuurlijk tussenzetje, maar helaas blijkt het tactisch niet te kloppen. Na 23. … Kb8; 24. dxe7, Dxe7; 25. Ped4 (de zet die je wilt doen en Alwin ook deed), kan zwart verrassend 25. … Txd4! 26. Pxd4, Dd6! spelen met dubbele aanval op Pd4 en het ongedekte La6.
Daarmee was Alwin zijn voordeel kwijt en ging het in een lastige stelling vrijwel gelijk van kwaad tot erger. Alwin verdedigde zich nog een tijd lang, maar ging uiteindelijk met 40. Txg5? in de fout.
Zwart speelde: 40. … Txg4! 41. hxg4, Da1+; 42. Kh2, Df1! en Te2 heeft geen velden meer. Na 43. Txe3, Qf4+; 44. Kh3, Kxe3; 45. Kxh4 liep hij zelfs mat met 45. … Dh2#. (0,5 – 2,5).
Geen fijne tussenstand en dus de hoogste tijd om wat terug te doen. Op bord 7 maakte Bas Dudink vrij korte metten met zijn tegenstander.
Bas heeft een droomstelling opgebouwd met wit. De hele c-lijn is van hem en Lb7 is een vreselijk stuk. Met 19. … Dd7 nodigt de tegenstander hem ook nog eens uit om precies de zet te doen die hij toch al wilde doen: 20. Tc7! De6; 21. Db2, Db6; 22. Txe7. Met een pion op zak en een betere stelling, werd het eindspel soepel en overtuigend uit gespeeld. (1,5 – 2,5).
Ferdinand speelde op bord 4 met zwart tegen de tegenstander die mij vorig jaar nog alle hoeken van het schaakbord had laten zien in een soortgelijke pionnenstructuur. Ook Ferdinand kwam in de problemen.
Na 24. … Tb2 ziet de zwarte stelling er penibel uit. Zowel de engine zet 25. Tec1 als het normalere 25. Dd3 waren erg sterk. Bijv.: 25. Dd3, g6; 26. c4, Tb8; 27. Dc3, Lg7; 28. Txe8, Pxe8; 29. Lxg7, Pxg7; 30. Dxa5 en wit staat gewonnen.
Wit koos echter voor 25. Pf5, een stukoffer dat er op het eerste gezicht ook sterk uit ziet. 25. … Txe1; 26. Txe1, Txc2; 27. Pxh6+, gxh6; 28. Lxf6, Dc8; 29. Dg3+, Kh7
30. Te7! Wit maakt gebruik van de zwakte op g7, maar zwart heeft nog een zet om zich mee te redden. 30. … Lg4! Ferdinand speelde echter 30. … Tc1+, 31. Kh2, en daarna pas 31. … Lg4. Het verschil is voor een mens amper te zien: 32. Txf7+, Kg6; 33. Txf8, Dxf8; en nu niet 34. Dxg4+ wat in de partij gespeeld werd, maar 34. Ld4! en het verschil tussen Tc1 en Tc2 komt tot uitdrukking in de variant 34. … Df5; 35. De3!! dubbele aanval op Tc1 en mataanval met De8.
Met 34. Dxg4+, Kxf6; 35. Df4+, Kg7; 36. Dxc1, Dxf2 had wit het materiaal terug, een pion meer, maar niet genoeg voor de winst. Ferdinand wist het dame-eindspel vervolgens vakkundig te houden. (2 – 3)
Richard mocht op bord 2 tegen Casper Wouters. Elke keer als ik die naam hoor, moet ik weer terug denken aan mijn allereerste OSBO PJK, ook in Apeldoorn. Ik deed het onverwachts goed en Kees bracht me die dag naar het PJK toe. Zijn advies: als je dit toernooi wil winnen, moet je vooral niet te veel remise spelen. Toen ik remise aangeboden kreeg in een pionneneindspel wat potremise was in mijn partij tegen Wouters, sloeg ik het dan ook af. Ik blunderde en verloor. Uiteindelijk werd ik 2e, achter… jawel, Wouters, en volgens mij heette hij nog Casper ook.
Deze Casper Wouters is in elk geval een andere Wouters, een tien jaar jongere variant van mijn vroegere tegenstander. Op bord 2 speelde hij een partij tegen Richard zoals niet vaak vertoond. Vanuit een rustige stelling werd Richard volledig weggespeeld. Het lijkt wel alsof de hele club Apeldoorn wel raad weet met e4-e5 stellingen. Waarschijnlijk heeft Roeland Pruijssers het ze te vaak voorgedaan hoe het moet. Op zet 21 kreeg Richard echter plotseling een remiseaanbod in een stelling die strategisch op instorten stond, al was het nog niet heel duidelijk te zien dat het al zo slecht was. Richard speelde nog even door, zoals ik ook gedaan had zo lang geleden, en werd vervolgens compleet van het bord af geveegd. (2 – 4). Een modelpartij van wit, het naspelen waard.
Rienk en ondergetekende waren nog bezig. Rienk speelde met zwart op bord 8. Vers van een geweldig goed toernooi in Hoogeveen, en een overwinning in zijn vorige partij in de KNSB, wist Rienk wel raad met de pion extra die hij in de schoot geworpen kreeg.
18. … Pxg3 verleidde wit tot 19. Dxd7, maar dat werkt niet. 19. … Dxd7; 20. Pxd7, Pxh1; 21. Pxf8 en zwart kan nu al gelijk op f2 slaan, maar won ook een pion na eerst 21. … Txf8; 22. Ke2, Pxf2. Rienk was misschien niet helemaal foutloos met de techniek in het vervolg, maar het was meer dan goed genoeg om uiteindelijk te winnen. (3 – 4).
Aan het hoogste bord had ik na een lekkere opening al vlot een groot voordeel weten op te bouwen. Ik deed het ook niet helemaal nauwkeurig, maar als je al veel beter staat, zijn fouten van de tegenstander over het algemeen veel duurder. Zo ook in deze partij en ik kwam dan ook snel weer helemaal gewonnen te staan. Maar ik had wel iets anders gedaan wat niet helemaal handig was: ik had te lang nagedacht. Bijv. 25 minuten op zet 15, waarbij de verschillende zetten volgens de computer 0,08 van elkaar verschillen. En dan heb ik nog de verkeerde gekozen ook. Dat betekende dat ik in de volgende stelling nog maar 40 seconden over had om de beste zetten te spelen. Zelfs met 30 seconden extra per zet, is dat veel te weinig tijd om alles goed uit te kunnen rekenen.
34. fxg7 is veruit de simpelste manier om verder te spelen. Gevolgd door Txg7 en slaan op h6. Het is nog lastiger dan het er op het eerste gezicht uit ziet, maar het is winnend. Omdat het er nog wat tricky uit zag, dacht ik het in de laatste 4 seconden beter te doen met 34. Lxh6?? gxh6; 35. Dg3 met het idee Tg7+, Lxg7 en Dg7#. Een vreselijk idee, omdat zwart helemaal niet hoeft te slaan en er dan geen mat is. Dat realiseerde ik me ook toen ik Lxh6 al gespeeld had. 35. … Dxe5 ontlokte bij mij de nodige irritaties en een stevige vloek (niet netjes, niet toegestaan, maar lucht wel op), waarna ik de partij vervolgde met 36. Tg7+, Kh8; 37. Tg8+, Kh7; 38. Tg7+, Kh8, 39. Tg8+, Kh7; 40. Dxe5, Txe5; 41. Txf8. Een half uur erbij, een winnende stelling minder.
Het eindspel dat overbleef was reuze ingewikkeld. Dit was de stelling waar we na de partij met nog een kring aan mensen over door analyseerden.
Een van de varianten die ik tijdens de partij gezien had is 47. … Kxg4 met het idee dat 48. f7, Tf5; 49. Tg7+, Kh4; 50. Txf5, c1=D+; 51. Tg1, Dc6; 52. f8=D niet werkt. Even een diagrammetje, omdat het een bijzondere variant is.
52. f8=D, Pf4+! en mat is niet te voorkomen. Ook na 52. Tf3, Pf4; 53. Tgf1, Pe6 is zwart niet langer in de problemen. Het paard offert zichzelf voor de vrijpion.
Een andere variant die ik tijdens mijn partij gezien had, is 47. … Pe3; 48. f7, Pxf1; 49. f8=D, c1=D. De zogenaamde 4e fase is aangebroken. Meestal wint degene die de zet heeft, omdat dame en toren een groot matpotentieel hebben. Hier echter niet. Dc1 dekt h6 namelijk. Na 50. Txh6, Kxg4; 51. h3+, Kg3 heeft wit geen schaakjes meer.
Dit wint dus ook niet.
De oplossingen hadden we in de analyse nog niet gevonden, maar die zijn er wel. 47. … Kxg4 wordt weerlegd door 48. f5, Tf5; 49. h3+!, Kxh3; 50. Tg1! en er dreigt mat met Txh6. Zwart kan zijn vrijpion offeren, maar dan leeft f7 nog en wint wit uiteindelijk daarmee. 49. … Kh4 is een geweldige computervariant die niemand verzint: 50. Txh6+, Kg3; 51. Tg6+, Kh4 en nu 52. Tg4+, Kxh3 53. Txf5, c1=D+; 54. Tg1 en nu werkt 54. … Dc6 niet, omdat 55. Th5 mat is.
De zet 47. … Pe3 wordt makkelijker weerlegd. 48. Txh6+, Kg5; 49. f7! Pxf1; 50. f8=D, c1=D; 51. Df6+, Kxg4; 52. Th4#. En 48. … Kg4 49. h3+! Kg5; 50. f7, Pxf1; 51. f8=D; c1=D; 52. Df6# nu de toren al op h6 en de pion al op h3 staat. In de laatste variant kan zwart ook nog 49. … Kg3 doen en dan hebben we wel weer wat magie nodig: 50. Tg6+, Kh4; 51. Tfg1!, Pd1; 52. f7, c1=D; 53. f8=D en zwart heeft geen schaakjes, waardoor wit alsnog wint.
Kan je het allemaal tijdens een partij zien? Nee, maar je moet wel blijven rekenen. Ook als beide kanten dames halen gaat het leven door. Het laat ook zien hoe moeilijk je het je tegenstander nog kan maken met een koning die weliswaar zwak staat, maar nog altijd geen mat.
Goed, leuke analyse met bijzondere varianten, maar hoe verliep het nou in de partij? Mijn tegenstander koos voor de enige winstweg die ik wel gezien had: 47. … Pxf6 (met remiseaanbod). Helaas had hij gemist dat wit na 48. Txh6+, Kg5; 49. Thxf6, c1=D niet Txc1 doet, maar eerst 50. h4+ en dan pas slaan op c1. Wit blijft zo een toren voor. Na 49. Thxf6 gaf hij dan ook op. (4-4)
Met deze comeback behaalden we het derde nuttige resultaat van het jaar. Vorig jaar streden we nog tegen een versterkte degradatie. Met het wegvallen van Dennis leek het ons ook dit jaar vooral om lijfsbehoud te gaan. Na drie speelronden staat Meppel 1 echter trots tweede, de ons vroeger zo bekende plaats. Maar wel met 1 verschil: als we dit jaar tweede worden, dan tekenen we ervoor!